Bilgi Toplumunun Edebî Ürünü Casus Romanları ve Casus Romanlarının İstihbarat Boyutu
Bilgi Toplumunun Edebî Ürünü Casus Romanları ve Casus Romanlarının İstihbarat Boyutu
Anahtar Kelimeler : Casusluk, istihbarat, bilgi
Literary works that are not far away from anatomy of society reflects this
anatoly in the best way. Developments in the areas of art, economy or knowledge and
calamities like wars or natural disasters have taken their places in literatüre.
Emerge of spy novels in literatüre is a result of such movements all around the world.
m
u
l
p
o
T
e
v
m
iit
ğ
E
a
d
lı
y
z
ü
Y
.
1
2
Need for information and appearence of spies in the battle field caused these novels
to turn into a new genre. This essay aims to examine information term and
informing period in spy novels
Giriş
6
1
0
2
z
a
Y
4
1
ı
y
a
S
5
lit
C
2000’li yıllarla birlikte, kulağımıza daha sık gelmeye başlayan bir kavram: bilgi
çağı. Gerek bireysel, gerekse toplumsal anlamda gelişmiş ve güçlü olmanın en
gerçekçi yolu da bilgi sahibi olmak. Dünyada çoğu ülke, geleceğe dönük yatırımlarını
bilgi teknolojileri üzerine kuruyor ve azımsanmayacak meblağları bilgi
teknolojilerini geliştirmek için harcıyor. Durum böyle olunca, nitelikli ve kullanılabilir bilgi
de diyebileceğimiz istihbaratın önemi , devletler, şirketler ve kuruluşlar nezdinde
her geçen gün daha da artıyor.
Sosyal bilimler adı verilen büyük dairenin bir kolu olan edebiyatı toplumsal
eğilim ve değişimlerden ayrı düşünmek imkansız görünmektedir. Hem toplumların
tarihsel getirileri hem de geleceğe yönelik temayülleri izdüşümü halinde edebî
eserlere aksetmektedir. “…tüm edebiyat yapıtlarını belirli bir toplumsal, ekonomik
ve tarihsel yapı içerisine oturtmadıkça, gerçek anlamlarını, iletmek istedikleri mesajı
anlamak mümkün değildir.”(Tolon,1983,187). Kimi görüşlere göre insanlığın
başlangıcından beri var olan casusluğun romana yansıması, savaşların şekil değiştirip
bilgi savaşı halini alması ile doğru orantılıdır.
Yazımızda ,istihbaratın insan kaynağı üzerine kurgulanmış olan casus
romanları ve bu romanlarda işlenen istihbarat temasının boyutları üzerinde
durulacaktır. Bunun öncesinde istihbarat ve casus kavramlarına açıklık getirilecektir. Yazıyı
oluştururken esas alınan casus romanları: Ankara Ekspresi, Cavidan, Türk Casusu
İngiliz Kemal/İsrail Macerası, Yüzbaşı Kırbaç, Parola: Afrika, İşaret: Akdeniz,
Savaşın Eşiğinde, Ateşle Oynayanlar, Casus ve Kod Adı: Yılan romanlarıdır.
m
u
l
p
o
T
e
v
iitm İstihbarat Kavramı ve Casusluk
ğ
E
ad Günümüzde, türleri, teknik ve yöntemleri, boyutları gibi birçok yönden
irdelıy lenmeye tâbi tutulan istihbarat kavramı Arapça istihbâr (haber ve bilgi alma)
kez
.üY limesinden türemiş olup alınan, duyulan haberler anlamına
gelmektedir.(Develi12 oğlu,2007,456). Türk Dil Kurumu ise kelimeye; yeni öğrenilen bilgiler, haberler ve
bilgi toplama, haber alma, duyum anlamlarını vermiştir.(TDK,2009,988). Bir terim
olarak istihbarat ise: “Seçilen bir hedefe dönük toplanan düzenli bilgilerin,
hedefin muhtemel davranış biçimini ortaya koyacak bir şekilde değerlendirilmesi sonucu
elde edilen işlenmiş bilgi yumağı, üründür.” (Yalman, Yılmaz(ed.),2014,99). Türk Dil
Kurumu’nun sözlüğünde, haber kelimesi için ise şu ifadeler kullanılmaktadır: “ Bir
olay, bir olgu üzerine edinilen bilgiler, salık/ İletişim veya yayın organlarıyla verilen
bilgi/Bilgi/ Yüklem.(TDK;2009,823).
Tanımlardan da anlaşılacağı gibi ana merkezini haber kavramının teşkil ettiği
istihbarat kelimesinin özünde bir meseleye ilişkin çeşitli kanallar vasıtasıyla bilgi
edime ve bu bilgileri derleme yatmaktadır. İnsanlık tarihi kadar eski olduğu
düşünülen istihbarat gereksiniminden bahseden ilk önemli eser M.Ö. 5-6. Yüzyılda
yaşamış Çinli general Sun Tzu’ ya ait olan Savaş Sanatı adlı eserdir. Sun Tzu bu
eserde: “… geleceği kestirmek için istihbarat yapmanın önemini vurgulayıp; bunu
ruhlara, kâhinlere, ilahlara müracaat etmekten daha yararlı ve geçerli bir yol olarak
gösterir.”(Karan,2008,11).
Bilim olarak istihbarat kavramına bakıldığında karşımıza çıkan bir diğer
kavram ise casusluktur. “Bir devletin askerî, siyasî ve ekonomik sırlarını başka bir
devlet hesabına gizlice öğrenmekle görevli kimse”(Topaloğlu, Ayverdi, 2007,175) olarak
tarifi yapılan casuslar, tarih boyunca çeşitli yöntemlere başvurarak, ülkeleri
nezdinde önemli istihbarat elde etmişlerdir. Özellikle I. Dünya Savaşı ve peşinden II.
Dünya Savaşı ve Soğuk Savaş yıllarında, casusların savaşların seyrini değiştirecek
görevler yüklenmiş olmaları, dünya edebiyatı dâhilinde casus romanları adında
yeni bir roman türü oluşmasına zemin hazırlamıştır.
Casus Romanları
Roman türünün genelinde olduğu gibi casus romanları da edebiyatımıza Batı
edebiyatı vasıtasıyla girmiştir. Batılı yazarlar, sosyal hayattaki çalkantılara kayıtsız
kalmamış ve kalemlerini bu doğrultuda şekillendirmiştir. Çoğunluğu istihbarat
görevinde bulunmuş ilk casus romanı yazarlarının amacı, yaşadıklarını okurla
paylaşmaktır. Ömer Türkeş, casus romanın Batı edebiyatındaki oluşumunu şöyle
özetler: “…türün tarihi 19.yüzyılın başlarına kadar uzanır, ancak casusluk
roma (...truncated)