Wat maakt een PGO-docent tot een goede docent?
H.J.M. van Berkel
VOoeptirneigeel
Samenvatting
Vanwege de invoering van de Basiskwalificatie Onderwijs (BKO) staat onderwijs opnieuw in de
belangstelling. Dat is terecht. De bij universitaire loopbanen gangbare eenzijdige nadruk op
onderzoek heeft te lang geduurd. De noodzakelijke competenties voor een goed docent binnen de context
van probleemgestuurd onderwijs (PGO) worden in deze opinirende bijdrage geschetst. Een
docent is een vakdidacticus die communiceert, cordineert en innoveert; deze vier dimensies
voor een PGO-leeromgeving komen in dit artikel aan bod. (Berkel HJM van. Wat maakt een
PGO-docent tot een goede docent? Tijdschrift voor Medisch Onderwijs 2009;28(4):167-174.)
Inleiding
De rectoren van de Nederlandse
universiteiten hebben afgesproken de zogenoemde
BKO- regelingen van elkaar te erkennen.
Deze Basiskwalificatie Onderwijs behelst een
opleidingsprogramma waarin
(aankomende) docenten didactisch worden geschoold.
Immers, er is (nog steeds) geen wettelijke
verplichting dat docenten die ingezet worden
in de hoogste vorm van onderwijs welke
mogelijk is een wetenschappelijke opleiding
didactisch moeten zijn geschoold. Dat is
merkwaardig. Docenten in het
basisonderwijs moeten een didactische opleiding van
vier jaar volgen, docenten in het voortgezet
onderwijs een opleiding tussen een half
en twee jaar, docenten in het HBO
driehonderd uur en docenten op de universiteit
nul uur. Er is daarom een negatieve
correlatie tussen het niveau van het onderwijs
en de eisen aan de didactische kwaliteiten
van docenten. Dat geeft te denken.
Ook de NVMO, in het bijzonder de
werkgroep Docentprofessionalisering, mengt
zich actief in de discussie over
competenties van docenten. Zo is er recent in Medical
Teacher van Molenaar et al. een artikel
verschenen over het competentieprofiel van
een docent.1
Op de meeste universiteiten is het volgen
van een didactische scholing, een
BKOprogramma, verplicht. De erkenning van
de BKO-regelingen houdt in dat wanneer
docenten van universiteit A de overstap
naar universiteit B willen maken, zij op
universiteit B het programma niet meer
hoeven te volgen. Dat zou dubbelop zijn.
Ook al is het een kleine stap, het is een
positieve ontwikkeling dat er eindelijk een
formele kant komt aan de onderwijstaken
van universitaire docenten. De volgende
stap is uiteraard het geven van inhoud aan
het scholingsprogramma. Je moet je gaan
afvragen: Wat is eigenlijk een goede docent?
Dit opinirende artikel wil aan deze
discussie een steentje bijdragen. Gegeven het
feit dat de meeste medische opleidingen
de PGO-methodiek hanteren, beperkt deze
bijdrage zich tot de docent die belast is
met rollen in een PGO-organisatie.
Wat maakt een PGO-docent tot
een goede docent?
Zoals uit deze bijdrage zal blijken gaan de
docentrollen verder dan de rol van de tutor.
Een PGO-organisatie wordt, sterker dan
een meer klassieke benadering van
onderwijs, gekarakteriseerd door
multidisciplina
Een goede PGO-docent | H.J.M. van Berkel
riteit, kleinschaligheid en (centrale)
aansturing. De competenties die goede
docenten zouden moeten bezitten, zullen
daarop aan moeten sluiten.
Het is merkwaardig dat literatuur over
karakteristieken van PGO-docenten schaars
is. Er zijn veel artikelen over specifieke
rollen, vooral de rol van tutor is regelmatig
onderwerp van onderzoek. Echter,
onderzoek naar wenselijke
eigenschappen/competenties van docenten die functioneren in
een PGO-leeromgeving c.q. leerorganisatie
is zeldzaam. Wel zijn er veel opvattingen
over docentcompetenties. Om te beginnen
is daar de AMEE Guide No. 20: The good
teacher is more than a lecturer the twelve
roles of the teacher (Harden en Crosby).2
Hoewel enigszins gedateerd, bevat de guide
een bruikbare indeling van de verschillende
rollen van docenten. De hoofddimensies
van Harden en Crosby zijn: facilitator,
functioneren als rolmodel, overdrager van
informatie, ontwikkelaar, organisator en
assessor. Vele daarna verschenen artikelen
bouwen hierop voort. McLean et al. schetsen
in een recent overzicht de wenselijke
competenties van docenten in het medisch
onderwijs.3 Zij doen dat in het licht van de
trends in het medisch onderwijs. Tigelaar
et al.4 verrichtten onderzoek naar
docentcompetenties in het hoger onderwijs,
zonder een specifiek accent te leggen op een
PGO-leeromgeving. Wel is hun studie gericht
op een docent in een student-centered
leeromgeving. Maar dit omvat slechts een deel
van een PGO-leeromgeving. Het is daarom
niet verwonderlijk dat hun docentdimensies
(de docent als mens, inhoudsdeskundige,
onderwijsontwikkelaar, begeleider,
evaluator, organisator en als levenslang lerende)
slechts gedeeltelijk overeenkomen met de
hier gehanteerde dimensies.
De decanen van de opleidingen
Geneeskunde formeerde een task force met als
opdracht te komen tot een weging van
onderwijskundige kwalificaties van docenten
in de geneeskunde. Er werd daartoe een
framework ontwikkeld rond drie gebieden:
doceeractiviteiten, organisatorische
activiteiten en specifieke com (...truncated)