A PDF file should load here. If you do not see its contents
the file may be temporarily unavailable at the journal website
or you do not have a PDF plug-in installed and enabled in your browser.
Alternatively, you can download the file locally and open with any standalone PDF reader:
https://link.springer.com/content/pdf/10.1007%2Fs12445-017-0023-x.pdf
Griepvaccinatie tegen middenoorontsteking?
Griepvaccinatie tegen middenoorontsteking?
0 Academisch Gezondheidscentrum Thermion , Thermionpark 9, 6663 MM, Lent: J.N.A. Kiers, huis-
PEARLS bieden de lezer bruikbare wetenschap voor de werkvloer, op basis van de Cochrane Database of Systematic Reviews. Coördi-
-
Context Otitis media acuta (OMA) is een veelvoorkomende
infectieziekte bij kinderen. Hoewel het meestal vanzelf
overgaat, is OMA toch geregeld aanleiding om antibiotica voor
te schrijven. De meeste gevallen van OMA zijn bacterieel van
aard, maar worden uitgelokt door een virale infectie, zoals
influenza. Het is dan ook de vraag of griepvaccinatie OMA kan
voorkómen en zo antibioticagebruik kan verminderen.
Klinische vraag Kan griepvaccinatie OMA bij (jonge) kinderen
voorkómen?
Conclusie De review bevat tien onderzoeken met in totaal
16.707 deelnemers. Griepvaccinatie geeft een kleine reductie
van OMA over een periode van ten minste een half jaar (5
onderzoeken; n = 4736; RR 0,80; 95%-BI 0,67 tot 0,96; NNT = 25).
De reductie van antibioticagebruik was ongeveer 11% (RR 0,70;
95%-BI 0,59 tot 0,83; NNT = 9). De onderzoeksgroepen
bestonden uit gezonde kinderen onder de 6 jaar zonder risicofactoren
of OMA in de voorgeschiedenis. Bijwerkingen van de
vaccinatie waren koorts en een loopneus. Er was geen verschil tussen
de groepen wat betreft zorgconsumptie.
Beperkingen Acht van de tien onderzoeken vond plaats in het
ziekenhuis, één in een kinderdagverblijf en van één was de
setting onbekend. Negen van de tien onderzoeken werden
betaald door de fabrikant van het vaccin. Waarschijnlijk is het
antibioticagebruik in de onderzoeksgroepen veel hoger dan
in Nederland gebruikelijk is. Dit maakt het effect op
antibioticagebruik in de Nederlandse situatie waarschijnlijk (veel)
kleiner.
De helft tot driekwart van alle Nederlanders heeft minstens
eenmaal een OMA gehad, meestal op jonge leeftijd. Het beloop
is vaak gunstig, 80% geneest spontaan na een dag of drie. De
kans op recidief is groter bij een infectie vóór het eerste
levensjaar. De auteurs van de review concluderen dat na vaccinatie
de incidentie van OMA met 4% en het antibioticagebruik met
11% daalt.
Het is plausibel dat het voorkómen van influenza ook OMA
voorkomt, maar zelfs dan is het effect van deze interventie
met 4% absolute risicoreductie enorm. Bijna te goed om waar
te zijn, denk ik. Rekent u even met mij mee? De incidentie van
influenza in de huisartsenpraktijk is 17 per 1000 personen per
jaar met een spreiding van 9 tot 28. Er is een piekincidentie in
de leeftijd van 0 tot 5 jaar en laten we ervan uitgaan dat 28 op
de 1000 0 tot 5-jarigen elk jaar influenza krijgen. Stel dat ál
deze influenza-infecties leiden tot een OMA. In dat geval
zouden we met een 100% effectief vaccin dus 2,8% minder OMA’s
krijgen. Met dit extreem optimistische rekenvoorbeeld kom ik
uit op een maximaal effect van 2,8%, wat aanzienlijk minder is
dan de gevonden 4%. Een opmerkelijk verschil. Is de verklaring
dat een (subklinische) influenza-infectie de gevoeligheid voor
een bacteriële invasie bevordert? Of dat kinderen in
onderzoeksgroepen onder een vergrootglas liggen en dat hiermee
de incidentie stijgt? Of komt influenza in werkelijkheid vaker
voor dan we denken?
Behalve de incidentie daalt ook het antibioticagebruik
(11%). Nederlandse huisartsen schrijven bij 50% van de
kinderen met een OMA een antibioticum voor. Dat lijkt veel, maar in
vergelijking met België (85%) en Frankrijk (> 90%) is dit relatief
weinig. Het effect van het vaccineren op voorschrijfgedrag zal
in die landen daarom ook groter zijn. Een andere mogelijke
verklaring is dat de definitie van de diagnose OMA tussen de
onderzoeken varieerde. Hierdoor zou het kunnen zijn dat er
antibiotica is voorgeschreven terwijl er eigenlijk geen sprake
was van een OMA.
Op de keper beschouwd geeft griepvaccinatie een
verrassend gunstig effect op het voorkómen van OMA. Het valt dus
ook niet uit te sluiten dat er nog gunstige effecten zijn voor
andere (luchtweg)infecties. Verder is in deze review niet
gekeken naar kinderen met risicofactoren voor complicaties bij wie
mogelijk het effect nog groter zal zijn.
Moeten we de griepprik dan maar voor alle kinderen
invoeren in het rijksvaccinatieprogramma? Dat voert misschien
wat ver, want naast de genoemde onzekerheid over het effect
op antibioticagebruik weegt het mogelijk ook niet op tegen
het mogelijke risico op zeldzame en gevaarlijke bijwerkingen
van het vaccin. Iets wat zeker helder moet zijn voordat
griepvaccinatie in het rijksvaccinatieprogramma komt. ▪
Literatuur 1 Norhayati MN , HO JJ , Azman MY . Influenza vaccines for preventing acute otitis media in infants and children . Cochrane Database Syst Rev 2015 ;( 3 ): CD010089 . (...truncated)