Beter niet doen!

Nederlands Tijdschrift voor Evidence Based Practice, Apr 2017

Eind november werd door IQ Healthcare van de Radboud UMC de ‘Beterniet- doen’ lijst met 1.366 niet-effectieve of zelfs schadelijke medische handelingen gepresenteerd. Dit bleef niet onopgemerkt. Alle kranten en nieuwsfora buitelden over elkaar heen. Zelfs minister Schippers sprak een boodschap in.1)

A PDF file should load here. If you do not see its contents the file may be temporarily unavailable at the journal website or you do not have a PDF plug-in installed and enabled in your browser.

Alternatively, you can download the file locally and open with any standalone PDF reader:

https://link.springer.com/content/pdf/10.1007%2Fs12468-017-0011-y.pdf

Beter niet doen!

Eind november werd door IQ Healthcare van de Radboud UMC de 'BeterEBP niet-doen' lijst met 1.366 niet-effectieve of zelfs schadelijke medische handelingen gepresenteerd. Dit bleef niet onopgemerkt. Alle kranten en nieuwsfora buitelden over elkaar heen. Zelfs minister Schippers sprak een boodschap in.1) - Wat is een ‘beter-niet-doen’ handeling? Het is een handeling die in een recente evidence-based richtlijn wordt afgeraden, dat wil zeggen die nooit of niet standaard geboden zou moeten worden, maar eventueel wel op indicatie. In het onderzoek behoorde 77 procent van de 1.366 handelingen tot de groep die nooit geboden zou moeten worden.2) Het is een indrukwekkend aantal, maar ik merkte dat er om mij heen niet zoveel ophef over was. Er werd al snel gedacht dat het om handelingen gaat die niet zijn onderzocht. Deze 1.366 handelingen zijn echter wel degelijk onderzocht en bewezen niet-effectief of zelfs schadelijk. Ze zijn zelfs op verschillende manieren gerangschikt, onder andere op basis van de zogenaamde Disability Adjusted Life-Years (DALY). Doorbreek de rituelen Al in 2008 bracht het Landelijk Expertisecentrum Verplegenden en Verzorgenden het rapport ‘Doorbreek de rituelen’ uit.3) Hierin werden achttien handelingen beschreven die op grote schaal werden uitgevoerd, maar waarvan onderzoek had aangetoond dat ze niet zinvol waren en een aantal daarvan zelfs schadelijk. Het betrof handelingen op het gebied van decubitus, smetten, zorg rondom operaties en fixeren. Een opmerkelijk rapport dat, net als de ‘Beter-niet-doen’-lijst, laat zien dat er ruimte is voor kostenbesparing die niet ten koste hoeft te gaan van patiëntenzorg. Sterker nog, ook patiënten worden er beter van. Afleren Beide studies geven dus handelingen weer die afgeleerd moeten worden. Dit is mogelijk nog lastiger dan het aanleren van iets nieuws. Martin Appelo vat in een formule samen wat er nodig is voor duurzame gedragsverandering: dΔ = F(iD x D x iA).4) Duurzame gedragsverandering (dΔ) is een functie (F) van innerlijke drang of de gevoelde urgentie (iD), discipline (D) en interne attributie, het besef dat jij er zelf iets aan moet doen en niet iemand anders (iA). Als volgens Appelo één van deze drie factoren niet aanwezig is “dan kun je het wel schudden”. Appelo gaat zover dat hij adviseert er dan überhaupt niet aan te beginnen. Dat is misschien een optie als het gaat om individueel gedrag dat alleen jezelf betreft, maar niet als het gaat om handelingen in de zorg die onnodig en schadelijk zijn voor patiënten. Evidence-based werken Dit afleren vereist dus stevige implementatietrajecten, zou de conclusie op basis van de theorie van Appelo kunnen zijn. Maar alle mooie implementatiemodellen ten spijt, als elke verandering via een implementatieproject moet lopen, zullen vooral organisatieadviesbedrijven floreren. Is het niet beter in te zetten op zorgprofessionals die voortdurend kritisch zijn op eigen handelen, zoals wordt geconcludeerd in het rapport ‘Doorbreek de rituelen’? Daarmee zijn twee factoren uit de formule van Appelo gedekt: de gevoelde urgentie (is dit wel de beste handeling voor deze patiënt?) en de interne attributie (wat kan ik anders/ beter doen?). Als het voortdurend kritisch zijn routine wordt, is er bovendien minder discipline nodig. Evidence-based werken als vaardigheid lijkt daarom de beste implementatiestrategie voor het laten van zinloze handelingen. 2) Wammes JJG, et al. Identifying and prioritiz 3) Plas M, Engelshoven I, Mintjes-de Groot J. 4) Appelo M. Waarom veranderen (meestal) mislukt. Amsterdam: Boom; 2014. (...truncated)


This is a preview of a remote PDF: https://link.springer.com/content/pdf/10.1007%2Fs12468-017-0011-y.pdf

prof.dr. Bea Tiemens. Beter niet doen!, Nederlands Tijdschrift voor Evidence Based Practice, 2017, pp. 24, Volume 15, Issue 1, DOI: 10.1007/s12468-017-0011-y