Wzrost kapitału intelektualnego jako wynik polityki innowacyjnej organizacji
Wzrost kapitału intelektualnego jako wynik polityki innowacyjnej organizacji
Problemy Zarządzania
Finansów i Marketingu
-
ZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO
PROBLEMY ZARZĄDZANIA, FINANSÓW
I MARKETINGU NR 13
2008
JERZY KISIELNICKI
Uniwersytet Warszawski
WZROST KAPITAŁU INTELEKTUALNEGO
JAKO WYNIK POLITYKI INNOWACYJNEJ ORGANIZACJI
Wprowadzenie
Artykuł poświęcony jest analizie czynników tworzenia kapitału
intelektualnego (intellectual capital). Wynik polityki innowacyjnej organizacji to wzrost
jego konkurencyjności, a tym samym – wzrost jego wartości na rynku (business
value – BV). Większy kapitał intelektualny to większe BV, a tym samym wyższe
wynagrodzenie pracowników i dywidendy dla udziałowców. Uzyskanie wyższej
wartości kapitału intelektualnego możliwe jest tylko dzięki odpowiedniej
polityce innowacyjnej organizacji.
W praktyce gospodarczej spotkamy się z następującą sytuacją: dwie
organizacje o zbliżonych aktywach materialnych oraz o podobnym profilu
produkcyjnym czy handlowym, parku maszynowym, lokalizacji itd. uzyskują bardzo różne
wyniki ekonomiczne. Jedna z nich ma świetne wyniki, jej wartość na giełdzie jest
wysoka, a personel zadowolony: druga zaś z porównywanych organizacji jest na
skraju bankructwa, sfrustrowani pracownicy szukają nowych miejsc pracy.
Zastanawiając się nad przyczynami takiego stanu i prowadząc w tym
zakresie szczegółową analizę przyczyn, możemy w większości sytuacji przyjąć
następującą hipotezę. Pierwsza organizacja dlatego uzyskała lepsze wyniki,
ponieważ dysponowała większym kapitałem intelektualnym niż przedsiębiorstwo
bankrutujące. Kapitał ten wzrósł dzięki stosowaniu przez organizację polityki
innowacyjnej. Pozytywnie zadziałał układ sprzężonych ze sobą zależności.
Polityka innowacyjna jest wtedy możliwa, jeżeli do realizacji postawionych przed
przedsiębiorstwem zadań mamy odpowiedni kapitał intelektualny i umiemy go
wykorzystywać, poszukiwać i absorbować, tworzyć takie warunki, aby wszyscy
uczestnicy procesu decyzyjnego czuli się zobowiązani do dzielenia się tym
kapitałem i jego kreowania. Możemy się spierać jedynie, co było pierwsze; kapitał
intelektualny czy polityka innowacyjna.
Kapitał intelektualny to zasób wiedzy dysponowany przez przedsiębiorstwo
i wykorzystywany w realizowanym procesie zarządzania. Kapitał intelektualny
jest w zarządzaniu wykorzystywany podobnie jak i inne rodzaje zasobów
organizacji, na przykład zasoby materialne. Zarządzanie polega nie tylko na
umiejętnym wykorzystaniu posiadanego kapitału intelektualnego, ale też na uzyskaniu
efektu synergicznego, czyli otrzymaniu wyższych efektów niż by to wynikało
z bezpośredniego wykorzystania poszczególnych elementów dysponowanych
zasobów. Zarządzanie obejmuje swoim zakresem zarówno gospodarkę kapitałem
intelektualnym, jak i materialnym.
1. Hipotezy badawcze i metoda ich uzasadnienia
W artykule pragnę przedstawić następujące dwie powiązane ze sobą
hipotezy badawcze:
H1: Kapitał intelektualny zależy od stosowanej w organizacji polityki
zarządzania zasobami ludzkimi. Polityka ta ma zarówno dodatni, jak i ujemny wpływ na
wyniki finansowe organizacji.
H2: Podstawowe czynniki kreujące wielkość kapitału intelektualnego powiązane
są z systemem zarządzania, a w tym polityką innowacyjną.
Hipotezy te zostaną udowodnione na podstawie analizy literatury,
przeprowadzonych badań dotyczących opinii pracowników wykonawczych i kadry
menedżerskiej oraz analizy wybranych przypadków wpływu kapitału
intelektualnego na wyniki finansowe organizacji.
2. Kapitał intelektualny – pojęcie i elementy składowe
Problematyce kapitału intelektualnego poświęconych jest wiele monografii
i artykułów. Przełomowy był rok 2000, kiedy pojawił się pierwszy numer pisma
naukowego „Journal of Intelectual Capital”.
Pojęcie kapitał intelektualny w literaturze rozumiane jest w podobny,
chociaż nie zawsze jednakowy sposób. Jak pisze Ashok Jaspahara1, powołując się na
prace Karla Erica Svieby2, kapitał to: „Różnica między wartością rynkową a
wartościową księgową spółki publicznej odpowiadają wartości jej aktywów
niematerialnych”. Dowodem na to ma być fakt, że zmiany w zarządzie organizacji
zazwyczaj wyraźnie odbijają się na jego notowaniach giełdowych. W lipcu 2007
roku za taki dowód można było potraktować zmianę notowań na warszawskiej
giełdzie spółki Agora po zmianie jej kierownictwa. Można polemizować, czy
zawsze zmiana zarządu powoduje zmianę kapitału intelektualnego organizacji.
Jednak często zmiana notowań giełdowych wynika ze zmiany systemu
zarządzania, a konkretnie ze zmiany strategii funkcjonowania. Dowód to (również z lipca
2007 roku) zmiany notowań w PKO BP i PZU po ogłoszeniu przez premiera
Jarosława Kaczyńskiego zmiany strategii ich rozwoju (konsolidacja).
W ciekawy i nowoczesny sposób problemy kapitału
intelektualnego zostały zaprezentowane między innymi w pracy zbiorowej pod redakcją
M. Bratnickiego i J. Strużyny3. Kapitał intelektualny został przez nich
określony jako suma wiedzy posiadanej przez ludzi tworzących (...truncated)