"Szkice Społeczne i Literackie" (1875-1876)

Rocznik Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego, Dec 1970

Aleksander Żyga

A PDF file should load here. If you do not see its contents the file may be temporarily unavailable at the journal website or you do not have a PDF plug-in installed and enabled in your browser.

Alternatively, you can download the file locally and open with any standalone PDF reader:

http://czashum.hist.pl/media//files/Rocznik_Historii_Czasopismiennictwa_Polskiego/Rocznik_Historii_Czasopismiennictwa_Polskiego-r1970-t9-n1/Rocznik_Historii_Czasopismiennictwa_Polskiego-r1970-t9-n1-s33-56/Rocznik_Historii_Czasopismiennictwa_Polskiego-r1970-t9-n1-s33-56.pdf

"Szkice Społeczne i Literackie" (1875-1876)

Żyga, Aleksander "Szkice Społeczne i Literackie" (1875-1876) Rocznik Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego - Bocznik Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego IX 1 ALEKSANDER ZYGA „SZKICE SPOŁECZNE I LITERACKIE” (18 75— 1876 ) Po r. 1869 w arun ki dla wydawców postępowych periodyków w K ra­ kowie były trudne. „Przez la t parę nadarem nie kuszono się od czasu do czasu zakładać pisma z barw ą postępową (»Ną dziś« w ydaw ane przez A. H. K irkora, »Szkice Społeczne i Literackie« pod redakcją K. B ar­ toszewicza, a nakładem A. Dygasińskiego), istnienie ich było nader chwiejne i krótkotrw ałe” — stw ierdził P. Chmielowski w Zarysie naj­ now szej literatury polskiej1. W ymienione tu przez k ry ty k a literackiego „Szkice Społeczne i Literackie” były po upadku efemerycznego „Na dziś” (1872)2 oraz w r. 1874 liberalnego „K raju”3 jedynym pismem społeczno-literackim w Krakowie, które śmiało przeciwstawić się prasow e­ mu i ideowemu monopolowi konserw atyw nego „Czasu” oraz „Przeglą­ du Polskiego”. I O „Szkicach Społecznych i Literackich” K. Bartoszewicza wspomi­ nano dotąd mimochodem: czasopismo to wymieniano, kiedy zajmowano się biografią jego redaktora albo napom ykano o nim przy przedstaw ia­ niu krakow skich epizodów życia i działalności A leksandra Świętochow­ skiego1 i Adolfa Dygasińskiego5, którzy jako chwilowi przybysze z W ar­ szawy po studiach w Niemczech usiłowali na gruncie krakowskiego konserw atyzm u i klerykalizm u zaszczepić wolnomyślne idee i znaleźli w antystańczykow skim piśmie Bartoszewicza chwilowe oparcie dla swo­ jego działania; rzadziej mówiono o „Szkicach” przy kreśleniu sylw etek głównych współpracowników pisma: M ariana Gawalewicza6 i S tanisła­ wa Grudzińskiego7. Pom ijając polemiczne w ystąpienia przeciw „Szkicom” i K. Bartosze­ wiczowi w czasie krótkotrw ałego, bo tylko półtorarocznego ukazyw a­ nia się pisma, pisali o nich autorow ie sylw etek ich redaktora, pow sta­ łych z okazji 25-lecia jego pracy literackiej i dziennikarskiej: J. Bornstein i K. Nitman. Pierw szy podkreślał odwagę Bartoszewicza jako re ­ daktora, wymieniał ważniejszych współpracowników pisma, cytował opinię o „Szkicach” Kraszewskiego, napom ykał o stratach podczas w y­ daw ania pisma przez niego poniesionych, narażaniu się osobistym re­ daktora stańczykom za zarzuty czynione Akademii8. K. N itm an po­ przestaw ał na w ym ienieniu debiutujących w „Szkicach” młodych lite­ ratów : M. Pawlikowskiego, S. Grudzińskiego, M. Gawalewicza, W. Wo­ łowskiego i innych9. K rótkotrw ałego epizodu redagow ania „Szkiców” nie omieszkali przy­ pomnieć uczestnicy jubileuszu K. Bartoszewicza w r. 1892: H enryk Jo rdan w swym przem ówieniu akcentow ał „śmiałość w ypowiadania swych poglądów na ludzi i rzeczy, nie zważając na to, czy to się podoba lub nie”, przez co ściągnął na siebie gniew przeciwników. M. Bałucki mówił o cechującej wówczas Bartoszewicza koleżeńskości oraz w łaści­ w ym m u talencie chłostania „ostrym biczem saty ry ” wszelkich „m ier­ ności drapiących się gw ałtem na P arnas, fałszywych powag i sztucz­ nych wielkości”, jako przykład podając „uznanie, życzliwość i zachętę dla młodych talentów ”10. O „Szkicach Społecznych i L iterackich” oraz ich w spółpracowni­ kach wspominali jeszcze: Stanisław Wasylewski, w związku ze śmiercią ich redaktora11, oraz Janina Jaw orska, omawiająca kłopoty wydawniczo-księgarskie Bartoszewicza. Charakteryzow ała pokrótce antystańczykowskie oblicze ideowe pisma, napom ykała o różnym ich przyjm ow aniu zależnie od obozów ideowych, ignorow aniu i prześladowaniu pisma e J. M a c i e j e w s k i , Marian G awalewicz, [w:] Literatura polska w okresie realizm u i naturalizm u w serii O braz literatury polskiej X I X i X X w ieku , t. 2, Warszawa 1967, s. 338. 7 S. G r u d z i ń s k i , [w:] „Nowa Reforma”, 1884, nr 129. 8 J. B e r n s t e i n , K azim ierz Bartoszewicz. (S ylw etka literacka), Kraków 1892, s. 8—9. 9 K. N i t m a n , D wa jubileusze· literackie, „Świat”, 1893, nr 1—3, s. 43. i° Jubileusz K azim ierza B artoszewicza (16 lutego 1893 roku), Kraków 1893, s. 6, 14. 11 S. W a s y l e w s k i , Zgon Bartoszew icza (1852—1930), „Kurier Poznański”, 1930, nx 44. przez przeciwników, w w yniku czego Bartoszewicz był zmuszony „Szki­ ce” zlikwidować12. Poza stw ierdzenie cytowanych autorów nie wyszedł w swych sądach o piśmie Bartoszewicza Stanisław Sierotw iński w sylw etce ich redakto­ ra, zamieszczonej w Obrazie literatury polskiej13. Dla uzupełnienia nielicznych opinii o „Szkicach” w arto jeszcze przy­ pomnieć sąd o tym piśmie samego redaktora, zaw arty we wspomnieniu 0 A. Gillerze, w którym uw ypuklił „opiekę” tego współpracownika „Szkiców”, dając tego konkretne' dowody14. Owo wspomnienie wskazuje na nie znaną na ogół i nie docenianą dotąd rolę A. G illera w prow adze­ niu i kierunku ideowym „Szkiców”, którą trzeba będzie uwzględnić przy opracowywaniu zarysu dziejów pisma, koniecznego tym bardziej, że „Szkice” były po „Niewieście”, „K alinie” i „K raju” jedynym w K ra­ kowie periody (...truncated)


This is a preview of a remote PDF: http://czashum.hist.pl/media//files/Rocznik_Historii_Czasopismiennictwa_Polskiego/Rocznik_Historii_Czasopismiennictwa_Polskiego-r1970-t9-n1/Rocznik_Historii_Czasopismiennictwa_Polskiego-r1970-t9-n1-s33-56/Rocznik_Historii_Czasopismiennictwa_Polskiego-r1970-t9-n1-s33-56.pdf

Aleksander Żyga. "Szkice Społeczne i Literackie" (1875-1876), Rocznik Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego, 1970, pp. 33-56, Volume 9, Issue 1,