Piotr Paweł Berezowski (1770-1834), lwowski lekarz i filantrop
Piotr Paweł Berezowski (1770-1834), lwowski lekarz i filantrop
Acta Medicorum Polonorum
-
Anita Magowska
Uniwersytet Medyczny w Poznaniu
Krótkim epizodem w dziejach polskiego szkolnictwa wyższego była
działalność Uniwersytetu Józefińskiego, ufundowanego we Lwowie przez cesarza
Józefa II w 1784 r., celem kształcenia przede wszystkim urzędników dla galicyjskiej
administracji, a w 1805 r. zniesionego. W ocenie historyka lwowskiego
szkolnictwa wyższego, Ludwika Finkla, uczelnia ta propagowała józefinizm, a więc
służyła osłabieniu Kościoła katolickiego i wzmocnieniu państwa, co nie dawało jej
szansy akceptacji przez polskie społeczeństwo. Profesorowie tej uczelni bowiem:
„przywozili ze sobą ideały sprzeczne z rozwojem narodu, z jego chęciami i dążeniami, z
całem dotychczasowem życiem. Józefinizm i jego eksperymenta przeciwko przesądom nie
mogły podobać się narodowi, którego cała przeszłość oddychała czcią dla wiary i dla kościoła.
Chociażby zatem nie było innego rozdźwięku — ten jeden starczył, aby między
społeczeństwem a pionierami nowego kierunku wykopać głęboki przedział, przez który trudno
było rzucić pomost”. 1 Krytyczna ocena Finkla dotyczyła też Wydziału Medycznego,
w którego gronie nauczającym, poza dwoma wyjątkami, brakowało wybitnych
uczonych. Jednym z nich był dziekan, Burchard Swibert Schriverek (1742-1807),
Westfalczyk, poprzednio piastujący godności dziekana i rektora zniesionego
Uniwersytetu w Innsbrucku, który we Lwowie objął Katedrę Chemii i Botaniki. Drugą
natomiast był Baltazar Hacquet (1740-1815), Bretończyk, absolwent medycyny na
Uniwersytecie Wiedeńskim, później wykładowca anatomii i nauk przyrodniczych
w Lublanie i chirurg w armii austriackiej, który we Lwowie objął Katedrę
Historii Naturalnej, dyscypliny łączącej elementy paleontologii, mineralogii, geologii,
zoologii i botaniki. 2
W tym kontekście dużą wartość poznawczą ma wspomnienie o Piotrze Pawle
Berezowskim, absolwencie Uniwersytetu Józefińskiego we Lwowie, opublikowane
w 1834 r. na łamach „Czasopisma naukowego od Zakładu Narodowego
Ossolińskich wydawanego”. 3 Anonimowy autor, prawdopodobnie sam dyrektor
Ossolineum, Konstanty Słotwiński (1793-1846), dostarczył wiedzy o zainteresowaniach
i statusie materialnym Berezowskiego, lekarza lwowskiego praktykującego na
przełomie XVIII i XIX.
Piotr Paweł Berezowski urodził się w 1770 r. na Podolu w zubożałej rodzinie
szlacheckiej, 4 w Polsce przedrozbiorowej posiadającej dobra ziemskie w
województwie kijowskim. 5 Mając zaledwie dziewiętnaście lat, a więc w 1789 r.,
Berezowski uzyskał na Uniwersytecie Józefińskim we Lwowie stopień doktora
medycyny. Był jednym z nielicznych absolwentów Wydziału Medycznego w trwającym
od 1787 do 1791 r. okresie zdegradowania go do poziomu niższej szkoły
lekarskiej. 6 Warto podkreślić, że chociaż studia trwały tylko dwa lata, pozwalały na
uzyskanie tytułu doktora medycyny, a nie podlekarza (co odpowiadałoby
magistrowi chirurgii). Skrócenie studiów wynikało z potrzeby szybkiego zapewnienia
opieki medycznej mieszkańcom zaboru austriackiego.
Po ukończeniu nauki, Berezowski zamieszkał we Lwowie w domu swego
przyjaciela, prawdopodobnie kolegi z roku, Andrzeja Józefa Potakowskiego,
z czasem galicyjskiego krajowego okulisty i operatora. Tam też rozpoczął
praktykę lekarską, a bezinteresowność, szczerość i uprzejmość zjednywały mu zaufanie
pacjentów. Uważany za gruntownie znającego nauki medyczne, wkrótce stał się
wziętym i poszukiwanym lekarzem, a także – jak pisze anonimowy autor
wspomnienia – szczęśliwym człowiekiem. Był bardzo zdolny, wyróżniał się dobrą
pamięcią i biegłą znajomością sześciu języków obcych: angielskiego, francuskiego
(w domach szlacheckich przyjęte było uczenie dzieci tego języka, w przypadku
niemożności zatrudnienia guwernera, robiła to matka), łaciny, niemieckiego,
ruskiego i włoskiego.
Żył oszczędnie i już dziesięć lat po ukończeniu studiów stać go było na kupno
dwóch małych majątków, Choroszczyc i Siekierzyniec, położonych w żyznych
okolicach Hrubieszowa w województwie lubelskim. Zachowały się wzmianki jedynie
2 Tamże.
3 Wiadomość o Piotrze Pawle Berezowskim, „Czasopismo naukowe od Zakładu
Narodowego Ossolińskich wydawane”, 1834, R. VII, z. II, s. 175-177.
4 Tamże, s. 175.
5 Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, 1880-1914, T. XV, cz.
1, s. 140.
6 S. Sroka, Tomasz Sedey, [w:] PSB, t. XXXVI, Wrocław 1995-1996.
o wielkości pierwszego z nich, Siekierzyniec, które liczyły 16 domostw i 185 mórg
(około 90 hektarów). 7 Do swoich majętności jeździł raz w roku, by wszystkiego
doglądnąć i odpocząć. Prawdopodobnie w 1815 r. odbył podróż naukową na
Węgry, do Niemiec, Francji i Anglii, gdzie „wzbogacał swą pamięć znajomością licznych
przedmiotów, a nade wszystko historii naturalnej, która to umiejętność, jako najsilniejsza
podstawa lekarskiej nauki, była zawsze dla niego najulubieńszą”. 8 Wkrótce po powrocie
kupił na publicznej licytacji kolejne dwie wioski, tym razem w obwodzie
samborskim, Głęboką i Sąsiadowice.
W (...truncated)