Polityka społeczna na nowym etapie rozwoju
Polityka społeczna na nowym etapie rozwoju
Oeconomia
-
VOL. XXI, 4
SECTIO H
1987
Zakład Planowania Społeczno-Gospodarczego i Przestrzennego
Wydziału Ekonomicznego UMCS
T a d e u s z P R Z E С I S Z E W S К I
Polityka społeczna na nowym etapie rozwoju
Социальная политика на новом этапе
Social Policy at the New Stage of Development
UWARUNKOWANIA ZEWNĘTRZNE I WEWNĘTRZNE
ROZWOJU POLITYKI SPOŁECZNEJ
W zakresie u w arunkow ań zew nętrznych zasadnicze znaczenie m a
fak t u trz y m y w a n ia się jeszcze zjaw isk kryzysow ych, k tórych pełne prze
zw yciężenie składa się na podstaw ow e zadanie założeń rozw ojow ych
k ra ju na lata 1986— 1990. Z uw agi na konieczność przełam yw ania w ie
lu b a rie r w zrostu, zwłaszcza łączących się z ogrom nym zadłużeniem
zagranicznym oraz opóźnieniem naukow o-technicznym , z założeń tych
w ynika istotna szczupłość środków , jak a może być b ran a pod uw agę
p rzy realizacji zadań polityki społecznej w najbliższym pięcioleciu.
Liczni ekonomiści, a n aw et niektórzy politycy społeczni, widzą
w ty ch zew nętrznych u w arunkow aniach ekonom icznych tylko czynniki
ham ujące dla rozbudow y, skądinąd w skazanej, św iadczeń społecznych.
U w ażają oni, że w tej dziedzinie nie da się zrobić dużo w ięcej, poza
p rzetrw an iem z istniejącym zakresem i poziomem tychże św iadczeń do
„lepszych czasów” .
W sferze uw aru n k o w ań w ew nętrznych rozw oju polityki społecznej
sy tu acja też nie może być oceniana dużo lepiej. Chodzi tu o ogólne
podstaw y teoretyczne i m etodyczne tejże dyscypliny składające się na
jej sw oistą część ogólną. W pew nym stopniu braki w tej dziedzinie
w y p ły w ają z jej młodości, jako że nauka polityki społecznej pow stała
później niż np. analogiczna n au k a 'polityki ekonom icznej; p rzy jm u je się,.
że o ile za początek tej ostatniej m ożna uznać rok 1854, zw iązany z u k a
zaniem się pierw szej p racy na te n tem a t w N iem czech 1, to po lity k a
społeczna rodziła się w sposób m niej sp ek tak u larn y w ty m sam ym k ra ju
dopiero po 1872 ro k u (to jest po Zjeździe w Eisenach, na k tó ry m zostało
powołane Tow arzystw o P o lity k i Społecznej). W naszych k o n k retn y c h
w aru n k ach pow ojennych zaciążyła na ty m też k ilk u letn ia p rzerw a jak a
m iała m iejsce w latach 1950— 1957, w funkcjonow aniu placów ek n a u
kow ych z dziedziny polityki społecznej.
W tej sy tuacji szczupłość środków , jakie będą m ogły być przezn a
czone na rozwój św iadczeń społecznych w najbliższych latach , m usi
być dodatkow ym bodźcem dla przyspieszenia rozw oju polityki społecz
nej w obydw u jej aspektach; teo rety czn y m i praktycznym .
P racu jąc od w ielu la t nad rek o n stru k c ją tejże dyscypliny, p ra g n ą ł
bym w obecnym opracow aniu zacząć od inform acji o ukazaniu się dw u
m ateriałów , przygotow anych p rzy m oim ak ty w n y m w spółudziale, k tó re
składają się na pew ien w stęp n y etap realizacji powyższych postulatów .
Pierw sze z ty ch m ateriałów stanow ią w y n ik prac, po d jęty ch w roku
1983 w ram ach R ady K rajow ej PRON, m ianowicie w — działającym
w ew nątrz K om isji In icjaty w Społeczno-G ospodarczych — Zespole d/s
P olity k i Społecznej. P rz y b ra ły one form ę T e z w sprawie p o lity k i spo
łecznej, p rzy jęty ch przez K om itet W ykonaw czy R ady K rajow ej w koń
cu 1984 roku. W 1985 T e z y powyższe zostały w ydane w postaci osobnej
broszury, zaw ierającej rów nież szereg dokum entów tow arzyszących
(w sensie ich podstaw w yjściow ych oraz kieru n k ó w re a liz a c y jn y c h )2.
Poza naw iązaniem dalej do n iek tó ry ch w ątków tychże m ateriałó w
konieczne jest w skazanie od razu na w stępie na ich różnorodne funkcje.
Poza próbą ak tu alizacji założeń polityki społecznej w now ych w a ru n
kach rozw ojow ych, ich drugim celem było dążenie do stw orzenia
przyczynka do sform ułow ania ogólnej platfo rm y PRON, jako in sty tu c ji po
rozum ienia narodow ego. W zw iązku z tym , zaprezentow ana w Tezach
koncepcja została u ję ta bardzo szeroko. P odjęła ona także pew ne dys
k u sy jn e problem y o c h arak terze ogólnym oraz dotyczące gospodarki
nieuspołecznionej.
W pierw szym przy p ad k u chodziło o stopień uw zględnienia ''n iek tó
ry ch postulatów , w ysuw anych przez środow iska w yznaniow e; dotyczących
1 Zob. K. H. R a u ; Volkswirtschajtspolitik. Była to druga część
kilkutomowego dzieła Lehrbuch der politischen Okonomie, Bd. Winter, Heidelberg 1854.
Tenże autor, profesor tzw. nauk państwowych na uniwersytetach w Erlangen
i Heidelbergu, stał się tym samym twórcą zarówno nazwy „polityka ekonomiczna”,
jak i pierwszego podręcznikowego zarysu jej przedmiotu.
2 Tezy w sprawie polityki społecznej (na tle dokumentów towarzyszących)
Rada Krajowa PRON, Warszawa, kwiecień 1985 r, s. 79 (maszynopis powielony).
głównie polityki ludnościow ej, w ram ach k tórej najbardziej sporny pro
blem odnosi się do zagadnienia przeryw ania ciąży. W drugim przy p ad
k u podjęty został tem a t rozw oju drobnej w ytw órc (...truncated)