Cel zabiegów urządzenioworolnych w optymalizacji organizacji rolniczej przestrzeni produkcyjnej gospodarstw rolnych w strefie oddziaływania autostrady
Administratio Locorum
Cel zabiegów urządzenioworolnych w optymalizacji organizacji rolniczej przestrzeni produkcyjnej gospodarstw rolnych w strefie oddziaływania autostrady
Acta Scientiarum Polonorum. Administratio Locorum
-
3 (2) 2004, 43-50
CEL ZABIEGÓW UR ZĄDZENIO W O RO LNYCH
W O PTYM ALIZACJI O R G ANIZACJI R O L N IC Z E J P R Z E S T R Z E N I P R O D U K C Y J N E J G O SPO D A R STW ROLNYCH W ST R E F IE ODDZIAŁYWANIA AU TO STRA DY
Teresa Dzikowska
Katedra Planowania i Urządzania Terenów Wiejskich
Akademia Rolnicza we Wrocławiu
S tr e sz cz en ie: Powolny, lecz stały ubytek areału użytków rolnych wymaga optymalnej
ich organizacji na potrzeby maksymalizacji ekonomicznych efektów produkcji rolniczej.
Każdorazowa ingerencja, poprzez budowę ciągów komunikacyjnych o znaczeniu
ponadlokalnym, lokalizację zakładów przemysłowych i innych wielkoprzestrzennych inwestycji
wyraża się wzrostem kosztów ponoszonych przez rolnictwo i rolników. Pożądana jest
szybka reorganizacja obszaru użytków rolnych, dotkniętego negatywnymi skutkami in
westycji. Wieloletnie zaniedbania w zakresie przekształcania struktury agrarnej obsza
rów wiejskich spowodowały, że obecnie inicjowane zabiegi urządzenioworolne muszą
uwzględniać zarówno teraźniejsze zmiany, jak i szachownicę gruntów. Rodzaj inwestycji,
która ingeruje w organizację gospodarstw rolnych oraz stopień rozdrobnienia i rozpro
szenia gruntów wymuszają odmienne traktowanie każdego obiektu. Zabiegi urządzenio
worolne są jednak koniecznością, nawet wówczas, gdy są to tzw. zabiegi kosmetyczne.
S ło w a k lu c z o w e : zabiegi urządzenioworolne, strefa oddziaływania autostrady, roz drobnienie gruntów, produkcja rolnicza.
WPROWADZENIE
Rozwój gospodarczy państw jest nierozerwalnie związany ze stałym
zmniejszaniem się areału gruntów rolnych [Siuta 1978]. Ich jakościowa i ilo
ściowa ochrona jest koniecznością [Qadeer 2004], a przestrzeganie zasad
ekoAdres do korespondencji - Corresponding author: dr inż. Teresa Dzikowska, Katedra Plano
wania i Urządzania Terenów Wiejskich, Akademia Rolnicza we Wrocławiu, ul. Grunwaldzka
53, 50-357 Wrocław, e-mail:
rozwoju gwarantuje trwałe podstawy realizacji umów międzynarodowych pod
pisanych na „Szczycie Ziemi” w Rio de Janerio. Nie można jednak w żadnym
wypadku pozwolić ani na szybką eksploatację zasobów przyrody, ani na cał
kowity zakaz gospodarowania człowieka.
Druga połowa XX w. to stałe kurczenie się powierzchni gruntów rolnych
na obszarach wiejskich. Jak różne są potrzeby społeczeństwa, tak rozmaite
są przyczyny wyłączania gruntów z produkcji rolnej. Największe znaczenie
dla egzystencji człowieka mają odpowiednie warunki życia i pracy. Wyłącza
ne są więc grunty pod zabudowę przemysłową, mieszkaniową, usługową, te
reny zieleni, infrastrukturę techniczną, społeczną i socjalną.
Każda inwestycja ingeruje, często negatywnie, w organizację rolniczej
przestrzeni produkcyjnej. Wykształcone, podczas trwających wiele lat i wie
ków procesów podziału i łączenia pól, układy osadnicze, układy pól, dróg
i użytków podlegają nagłym zmianom. Zmiany te są często możliwe do prze
widzenia. Wcześniejsze przygotowanie obszaru stwarza warunki do płynnego
i, być może, bezkolizyjnego inwestowania i eksploatowania inwestycji.
W latach 90. XX wieku pozyskane zostały grunty przeznaczone pod bu
dowę autostrad płatnych [Harasimowicz 1998]. Efektem tego działania było
zwiększenie rozdrobnienia i rozproszenia parcel rolnych, gdyż nie wykorzy
stano zabiegów scaleniowo-wymiennych jako narzędzia usprawniającego pra
ce lokalizacjne inwestycji [Skorupka 1995]. Autostrada jest szczególnie uciąż
liwym typem inwestycji, gdyż ma charakter liniowy. Zmiany w układach
przestrzennych gospodarstw rolnych wystąpią wskutek lokalizacji autostra
dy. Jej eksploatacja spowoduje, że grunty położone w strefie ponadnorma
tywnego oddziaływania drogi narażone zostaną na szkodliwe działanie tzw.
zanieczyszczeń komunikacyjnych [Curzydło 1998]. Celem zasadniczym zabie
gów urządzenioworolnych jest optymalizacja rolniczej przestrzeni produkcyj
nej w taki sposób, by przy zachowaniu zasad rozważnego gospodarowania na
terenach nadmiernie narażonych na imisję rolnik mógł osiągnąć również cele
ekonomiczne [Noga 1997].
UJĘCIE PROBLEMU
Decyzja lokalizacyjna odcinka autostrady określa zasady wyznaczania stref
oddziaływania drogi na otoczenie. Szerokość tzw. strefy ponadnormatywnego
oddziaływania autostrady jest zróżnicowana. Najczęściej zalecane jest zabez
pieczenie wzdłuż autostrady pasa o szerokości 100-150 m, licząc od skraju
korony jezdni, gdyż na tej odległości wielkości zanieczyszczeń przybierają już
wartości normatywne [Curzydło 1999]. Decyzja lokalizacyjna zawiera rów
nież zbiór zakazów i nakazów dotyczących sposobu zagospodarowania grun
tów położonych w strefie ponadnormatywnego oddziaływania oraz wykorzy
stania płodów rolnych.
Od momentu rozpoczęcia eksploatacji autostrady rolnicy prowadzący pro
dukcję roślinną na obszarze narażonym na stałą imisję zanie (...truncated)