Kapitał ludzki jako czynnik stymulujący rozwój gospodarczy obszarów wiejskich? Przykład województwa świętokrzyskiego
Administratio Locorum
Wioletta Kamińska Kapitał ludzki jako czynnik stymulujący rozwój gospodarczy obszarów wiejskich? Przykład województwa świętokrzyskiego
Acta Scientiarum Polonorum. Administratio Locorum
-
Acta Sci. Pol., Administratio Locorum 11(3) 2012, 109-125
KAPITAŁ LUDZKI JAKO CZYNNIK STYMULUJĄCY ROZWÓJ
GOSPODARCZY OBSZARÓW WIEJSKICH? PRZYKŁAD
WOJEWÓDZTWA ŚWIĘTOKRZYSKIEGO
Wioletta Kamińska
U niw ersytet Jana K ochanow skiego w K ielcach
Streszczenie. Celem artykułu je st zbadanie zależności m iędzy poziom em rozw oju
gospodarczego a poziomem kapitału ludzkiego na obszarach wiejskich woj. świętokrzy
skiego. W pracy wykorzystano zaproponowaną przez autorkę [
Kamińska 2011
] typologię
gmin ze względu na poziom kapitału ludzkiego. Analizą objęto wszystkie gminy wiej
skie oraz część wiejską gmin miejsko-wiejskich woj. świętokrzyskiego - łącznie 97 jed
nostek przestrzennych. Do zbadania poziomu rozwoju gospodarczego wykorzystano
13 mierników opisujących strukturę gospodarczą obszarów wiejskich (uwzględniając sek
tor rolniczy i pozarolniczy), rynek pracy i stopień zamożności jednostek samorządu te
rytorialnego. W badaniu nie stwierdzono silnej, statystycznej zależności między badany
mi zjawiskami. Oznacza to, że kapitał ludzki nie gwarantuje ponadprzeciętnego wzrostu
gospodarczego. Być może jest czynnikiem ułatwiającym wzrost, ale uaktywnia się do
piero wówczas, gdy istnieje pewien próg innych pozytywnych elementów (lokalizacja,
środowisko przyrodnicze, infrastruktura).
Słowa kluczowe: kapitał ludzki, rozwój gospodarczy, wskaźnik syntetyczny, obszary
wiejskie, województwo świętokrzyskie.
WSTĘP
W literaturze przedmiotu przeważa pogląd, że w XXI w. sukces ekonomiczny uzależ
niony jest od poziomu nauki i edukacji, że istnieje ścisła zależność między kwalifikacjami
ludności a poziomem rozwoju gospodarczego. Jak wskazuje
Thurow [1999
, s. 42] prze
waga konkurencyjna każdego regionu uzależniona jest od „gotowości i zdolności doko
nywania długookresowych inwestycji społecznych w kwalifikacje, edukację, wiedzę i in
frastrukturę”, natomiast opóźniony wzrost gospodarczy niektórych państw jest konsekwencją
spowolnionego rozwoju edukacji, który zdecydowanie opóźnia transfer technologii
[
Przybyszewski 2007
]. Dlatego też w nowych koncepcjach wzrostu regionalnego coraz
częściej uwzględnia się tzw. kapitał ludzki, rozumiany jako zasób umiejętności, wiedzy
i doświadczenia zawodowego ludności. Jest on traktowany jako kluczowy czynnik roz
woju gospodarczego. Przyjmuje się przy tym, że wysokie nakłady na kształcenie są nie
zbędnym warunkiem rozwoju gospodarczego państwa oraz że istnieje bezpośrednia za
leżność pom iędzy stanem oświaty a poziom em rozwoju ekonomicznego państwa
[
Harbison, Meyers 1964
].
Znaczenie kapitału ludzkiego dla rozwoju/wzrostu gospodarczego było przedmiotem
zarówno prac o charakterze teoretycznym, jak i empirycznym. O ile nie ma wątpliwości
(lub są niewielkie), że kapitał ludzki wpływa na poziom zamożności poszczególnych
osób, o tyle jego wpływ na bogactwo całych narodów budzi pewne kontrowersje. Ist
nieje bowiem stosunkowo duża grupa badaczy [
Barro, Lee 1996
; Caselli, Esqivel,
Temple
1999
;
Lucas 2002
], którzy wykazywali na negatywny (bądź nie tak oczywisty, jak to opi
sano wyżej) wpływ edukacji (i przez to kapitału ludzkiego) na tempo wzrostu gospodar
czego. Powstaje zatem pytanie: czy kapitał ludzki jest czynnikiem stymulującym rozwój
gospodarczy polskich obszarów wiejskich?
Badania nad kapitałem ludzkim w Polsce są prowadzone od końca ubiegłego stule
cia, dotyczą przede wszystkim aspektów empirycznych i koncentrują się głównie na po
miarze jego poziomu (zasobów) [
Janc 2009
;
Kamińska 2011
]. Rzadko podejmowano dys
kusje na temat wpływu kapitału ludzkiego na rozwój społeczno-gospodarczy, przyjmując
taką zależność za oczywistą.
W świetle powyższych uwag celem artykułu jest zbadanie zależności między pozio
mem rozwoju gospodarczego a poziomem kapitału ludzkiego na obszarach wiejskich woj.
świętokrzyskiego. Jest to jeden z najmniejszych i najsłabiej rozwiniętych gospodarczo
regionów kraju. Ponad połowę jego ludności stanowią mieszkańcy wsi. W pracy wyko
rzystano typologię gmin regionu świętokrzyskiego ze względu na poziom kapitału ludz
kiego zaproponowaną przez W.
Kamińską [2011
]. Analizą objęto wszystkie gminy wiej
skie oraz część w iejską gmin m iejsko-wiejskich tego województwa, czyli łącznie
97 jednostek przestrzennych.
WPŁYW KAPITAŁU LUDZKIEGO NA ROZWÓJ GOSPODARCZY - PRZEGLĄD
LITERATURY
W literaturze przedmiotu przeważa pogląd, że początki badań nad znaczeniem kapita
łu ludzkiego dla wzrostu gospodarczego sięgają XVIII w., kiedy to A.
Smith [1776
, wyd.
polskie 1954] zauważył, iż wykształcenie i jego odpowiednie wykorzystanie jest jednym
z ważniejszych czynników rozwoju ekonomicznego państwa. Rolę kapitału ludzkiego dla
wzrostu gospodarczego podkreślali także m.in. J.B. Say, A. Muller, K. Marks, J.S. Mill,
S. Staszic i in.
Je (...truncated)