Wpływ gatunków recenzyjno-krytycznych "Gazety Literackiej" na kształtowanie opinii publicznej w latach 1821-1822

Kwartalnik Historii Prasy Polskiej, Dec 1984

Janusz Śniadecki

A PDF file should load here. If you do not see its contents the file may be temporarily unavailable at the journal website or you do not have a PDF plug-in installed and enabled in your browser.

Alternatively, you can download the file locally and open with any standalone PDF reader:

http://czashum.hist.pl/media//files/Kwartalnik_Historii_Prasy_Polskiej/Kwartalnik_Historii_Prasy_Polskiej-r1984-t23-n4/Kwartalnik_Historii_Prasy_Polskiej-r1984-t23-n4-s21-42/Kwartalnik_Historii_Prasy_Polskiej-r1984-t23-n4-s21-42.pdf

Wpływ gatunków recenzyjno-krytycznych "Gazety Literackiej" na kształtowanie opinii publicznej w latach 1821-1822

Śniadecki, Janusz Wpływ gatunków recenzyjno-krytycznych "Gazety Literackiej" na kształtowanie opinii publicznej w latach 1821-1822 Kwartalnik Historii Prasy Polskiej - K w artaln ik H istorii P rasy Polskiej X X III 4 P L ISSN 0137-2998 JA N USZ ŚNIADECKI W PŁY W GATUNKÓW RECENZYJNO-KRYTYCZNYCH „GAZETY L IT E R A C K IE J” NA KSZTAŁTOW ANIE OPINII PU B L IC Z N E J W LATACH 1821— 1822 Rozwijające się badania nad czasopiśmiennictwem polskim obejm ują wszystkie rodzaje i typy prasy. Je d n y m z rodzajów p rasy są czasopisma recenzyjne, stanowiące' ważną i charakterystyczną dla każdej epoki czą­ stkę obrazu k u ltu ry narodowej. W dotychczasowych opracowaniach po­ święconych czasopiśmiennictwu nie uwzględniano szczegółowo działów recenzyjnych czasopism literackich, a szczególnie pierwszego sensu stricte polskiego tygodnika recenzyjnego — „Gazety L iterack iej”, wychodzącej w W arszawie w latach 1821— 1822. Pismo to zasługuje na szczególną uwagę ze względu m.in. na określoną rolę, jaką spełniło w rozwoju ga­ tun k ó w krytyczno-recenzyjnych, aktyw nie uczestnicząc w powstawraniu i kształtow aniu się ówczesnej publiczności literackiej1. Dlatego w n in ie j­ szym artykule pragnę przedstaw ić rolę i udział „Gazety L ite rac k ie j” w proccsie kształtow ania się i rozwoju zarówno ówczesnych gatunków’ k ry tyczno-recenzyjnych, jak też norm i zasad k ry tycznych w pływ ających na stan opinii publicznej k ra ju w tej epoce2. W pływ ten miał znaczenie w aż­ ne i po dziś dzień nie zbadane. Opinie literackie, tworzone w związku z wiadomościami napływ ającym i ze świata oraz w związku z nowościami krajow ym i, m iały podwójną sza­ tę — ustną i pisemną. Pierw szą tw orzyły salony arystokratyczne, w k tó ­ ry ch pisarze odczytywali swoje utwory, poddając je w ten sposób dys­ k u sji raczej towarzyskiej niż fachow ej3. Szersze jednak dyskusje toczące 1 Por. K, D m i t r u k , W prowadzenie do teorii publiczności literackiej, [w:] Publiczność literacka, W arszaw a 1982, s. 22—26, 49—51. 2 J. Z i ę t a r s k a , O metodzie k r y t y k i literackiej w dobie oświecenia, [w:] Rozpraw y U niw ersytetu Warszawskiego, W arszaw a 1981, s. 11—12, 105—111. Szcze­ gółowe rozw ażania na pow yższy tem at zostały zam ieszczone w pracy: J. Ś n i a ­ d e c k i , G atunki krytyczno-recenzyjne na łamach „Gazety Literackiej’’, „Prace In sty tu tu N auk Społecznych Wyższej Szkoły Inżynierskiej w K oszalinie”, Zeszyt N aukow y n r 4, K oszalin 1984 (w druku). 3 A. K r a u s h a r , Salony i zebrania literackie warszawskie na sch yłku w. X V II I i w ubiegłym stuleciu, W arszaw a 1916, s. 6 i n. się pomiędzy przedstawicielami ówczesnych różnych orientacji literackich nad tym, czy pozostać przy wzorach francuskich, czy też sięgnąć po no­ winki angielskie i niemieckie (czyli co lepsze: kłasyczność czy rom antyczność), prowadzone były poprzez różne gatunki literackie zamieszczane na łam ach prasy, która stała się terenem w ystąpień początkujących k r y t y ­ ków 4. Jedne z periodyków ukazujących się w I połowie X IX w. brały udział w walce o nową literaturę, inne występow ały po stro n ie-sta rej, broniąc do końca swego istnienia, tra dycyjnych norm i prawideł. Inną koncepcję przyjęła redakcja „Gazety L ite rac kie j”. Pismo, redagowane przez Adam a Tomasza Chłędowskiego, zamierzało w owych dyskusjach zajmować stanowisko neutralne. Redakcja brała a k ty w n y udział w k o m u ­ nikacji literackiej, poprzez zamieszczanie publikacji w yrażających sądy uczestników literackiej wym iany, tj. kry ty k ó w (recenzentów), pisarzy oraz publiczności czytającej (w tym swoich czytelników i sympatyków), na te ­ m at wspom nianych gatunków literackich3. Inform ow ała także opinię p u ­ bliczną o zachodzących ówcześnie (zarówno w kraju , jak i poza jego g r a ­ nicami) ważnych w ydarzeniach i zjawiskach literackich. Z przeprowadzonych analiz wTynika, że najbardziej rep rezentatyw nym i gatunkam i publicystycznym i zamieszczanymi na łam ach „Gazety L iterac­ k iej” były recenzje i a rty k u ły krytyczne, umożliwiające współpracowni­ kom pisma, a także jego czytelnikom, aktyw ne włączenie się w trw ający wówczas spór rom antyków z klasykam i postanisławowskimi o nową lite­ raturę'. Jakie było. podłoże tego sporu? Otóż nie polegał on — jak dotych­ czas sądzono — na starciu elem entów postępowych z obozem obrońców wstecznych i zacofanych koncepcji. Był to po prostu — na co zwrócił uwagę K. W yka — konflikt pokoleniowy, którego istota tkw iła w odm ien­ nej reakcji dwóch pokoleń na podobną sytuację ideową7. Owa odmienność w ytw orzyła u rom antyków nową koncepcję ideową, a przedstawicieli k la ­ sycyzmu postanisławowskiego jeszcze silniej umocniła w wyznawanych przez siebie doktrynach fiłozoficzno-estetycznych. W w yniku tego um oc­ 4 Por. T. G r a b o w s k i , K r y ty k a literacka w Polsce w epoce pseudoklasycy.:mu, K raków 1918, s. 274—310, 591—598, oraz J. K r z y ż a n o w s k i , [W stęp do:] Polska k r y ty k a literacka 1800—1918, t. 1, W arszaw a (...truncated)


This is a preview of a remote PDF: http://czashum.hist.pl/media//files/Kwartalnik_Historii_Prasy_Polskiej/Kwartalnik_Historii_Prasy_Polskiej-r1984-t23-n4/Kwartalnik_Historii_Prasy_Polskiej-r1984-t23-n4-s21-42/Kwartalnik_Historii_Prasy_Polskiej-r1984-t23-n4-s21-42.pdf

Janusz Śniadecki. Wpływ gatunków recenzyjno-krytycznych "Gazety Literackiej" na kształtowanie opinii publicznej w latach 1821-1822, Kwartalnik Historii Prasy Polskiej, 1984, pp. 21-42, Volume 23, Issue 4,