Zabiegi Polskiego Związku Wydawców Dzienników i Czasopism o obniżki cen papierów wydawniczych w latach 1931-1939
PL
0137-2998
Badziak, Kazimierz Zabiegi Polskiego Związku Wydawców Dzienników i Czasopism o obniżki cen papierów wydawniczych w latach 1931-1939
Kwartalnik Historii Prasy Polskiej
-
ZABIEG I PO LSK IEG O Z W IĄ Z K U W Y D A W C Ó W DZIEN N IKÓW
I CZASO PISM O O BN IŻK I CEN PA PIE R Ó W W Y D A W N IC ZY C H
W L A T A C H 1931— 1939
W ydaw nictw a prasowe by ły jednym z najw iększych konsum entów
papieru. W okresie m iędzyw ojennym system atycznie wzrastało ich zapo
trzebowanie na ten w yrób, nawet w latach w ielkiego kryzysu gospodar
czego 1930— 1935. B yło to spow odow ane wzrostem czytelnictwa, poja
wieniem się na rynku w ydaw niczym taniej prasy sensacyjnej, rozszerze
niem się frontu w ydaw niczego czasopism fachow ych i specjalistycznych.
W ydaw nictw a prasowe zużyw ały na sw oje potrzeby kilka gatunków pa
pieru: 1) o niskiej gramaturze, na którym drukowano dzienniki (papier
gazetow y — rotacyjny), 2) drukow y (czasopisma) i 3) kredow y w ysokiej
jakości, nabyw any na potrzeby czasopism luksusow ych1.
Statystyka przem ysłu papierniczego obejm ow ała tylko dane globalne,
z podziałem na kilka ważniejszych gatunków. Stąd określenie wielkości
przerobu papieru gazetowego jest niem ożliwe. Można jedynie w yodręb
nić ilość tego papieru, używanego prawie w yłącznie na druk dzienników.
Ilość papieru zużywanego na czasopisma wynosiła ok. 20— 25% spożycia
papieru na dzienniki. W 1935 r. (obliczenia szacunkowe) w ydaw nictw a
czasopism w ydały na papier 3,5—4,0 m in zł. O gółem w ydaw nictw a pra
sow e w płaciły do kasy kartelu papierniczego „Centropapier” ok. 14 m in zł,,
co stanowiło ok. 18% jeg o obrotów na rynku k rajow ym 2.
Na podstawie danych G łów nego Urzędu Statystycznego i Związku
Papierni Polskich (dalej: ZPP) zostało dokonane zestawienie wielkości
konsum pcji papieru gazetowego: rotacyjnego i płaskiego (por. tabela) na
rynku wew nętrznym , z uwzględnieniem różnicy m iędzy im portem a eks
portem.
K onsum pcja papieru gazetowego zw yżkow ała szczególnie w okresie
ożywienia gospodarczego 1926— 1928. R ek ordow y pod tym w zględem był
rok 1928. Już w roku następnym w ystąpił w yraźny spadek
zapotrzeboKonsumpcja papieru gazetowego w Polsce w latach
1926— 1929 (w tonach)
Rok
wania na te gatunki papieru: w ydaw nictw a prasowe jako jeden z pierw
szych działów gospodarki odczuły skutki nadciągającego załamania go
spodarczego3.
W okresie Drugiej R zeczypospolitej prasa polska nie dorów nyw ała
pod w zględem organizacyjno-finansow ym now oczesnym strukturom tru
stów w ydaw niczych w Stanach Z jedn oczonych i Zachodniej Europie.
W większości dom inow ały w Polsce m ało zasobne finansow o spółki w y
dawnicze, z trudem utrzym ujące się na ciasnym rynku prasow ym 4. K aż
de zaburzenie gospodarcze znajdow ało odbicie w w ielkości sprzedaży
■gazet. Również dochody prasy z ogłoszeń b y ły raczej skrom ne z uwagi
na słabość życia gospodarczego, a w ielkość ich uległa dalszemu zm niej
szeniu w latach kryzysu gospodarczego 1930— 19355. W edług obliczeń sza
cunkow ych przed II w ojną światową zaledwie 1,5 min osób czynnych
:zawodowo i głów rodzin stanow iły rynek czytelniczy prasy codziennej6.
Zjaw iska kryzysow e w przem yśle w ydaw niczym spotęgow ały się w
roku 1930 i w latach następnych. Ich sym otom am i b y ły m.in. spadek
liczby ogłoszeń i reklam prasow ych7 oraz w zrost ilości tanich gazet
„dzie3 Najpełniejszy opis przebiegu wielkiego kryzysu gospodarczego zob.: Z. L a n
d a u, J. T o m a s z e w s k i , Gospodarka Polski m ięd zyw ojen n ej 1918— 193Э, t. III:
W ielki kryzys 1930— 1935, Warszawa 1982, s. 30—61.
4 W p ływ y w ielkich finansistów w w ydaw nictw achprasow ych,„Przegląd Gra
ficzny, Wydawniczy i Papierniczy”, 1929, nr 39, s. 425. O zagranicznych potęgach
prasowych zob.: J. S z a p i r o, T rusty prasow e, „Prasa”, 1930, nr 1, s. 8— 11; 1931,
nr 2, s. 3—5.
5 E. R u d z i ń s k i , Spraw y ogłoszen iow e w działalnoici Polskiego Zw iązku
W yda w ców D zienników i Czasopism w latach 1929— 1939, „Rocznik Historii Czaso
piśmiennictwa Polskiego” (dalej: RHCP), t. 14: 1975, nr 1, s. 31 i n.
e Historia prasy polskiej, pod red. J. Łojka, t. III: A. P a c z k o w s k i , Prasa
poiska w łc.tach 191S— 1939, Warszawa 1960, s. 23.
7 R u d z i ń s к i, op. cit., s. 34.
sięciogroszow ych” kosztem „dw-udziestogroszowych” 8. K ryzys nałożył się
na inne niedomagania i słabości ruchu w ydaw niczego.
Od 1928 r. w ydaw nictw a prasowe dysponow ały własną organizacją
zaw odow ą w postaci Polskiego Zw iązku W ydaw ców D zienników i Cza
sopism (dalej: PZW D iC ), pow ołanego z in icja tyw y grupy wydaw ców ' w ar
szawskich. Statut Zw iązku zatw ierdzony został 22 października 1928 r.
przez w'ładze państwowe. Na czele organizacji stały Rada i Zarząd. D o
m inującą rolę w P ZW D iC odgryw ali przedstawiciele najw iększych cen
tralnych w ydaw nictw prasow ych i niektórych pozawarszawskich. Nale
żeli do nich m.in. Feliks M rozowski, Stefan K rzyw oszew ski, M ieczysław
N iklewicz, M iec (...truncated)