Carat i klasy posiadające w walce z rewolucją 1905-1907 roku na wsi polskiej

Przegląd Historyczny, Dec 1955

Jan Molenda

A PDF file should load here. If you do not see its contents the file may be temporarily unavailable at the journal website or you do not have a PDF plug-in installed and enabled in your browser.

Alternatively, you can download the file locally and open with any standalone PDF reader:

http://czashum.hist.pl/media//files/Przeglad_Historyczny/Przeglad_Historyczny-r1955-t46-n1_2/Przeglad_Historyczny-r1955-t46-n1_2-s138-183/Przeglad_Historyczny-r1955-t46-n1_2-s138-183.pdf

Carat i klasy posiadające w walce z rewolucją 1905-1907 roku na wsi polskiej

- W STĘP M ów iąc o naukach, p ły n ący ch z p ierw szej rew olu cji rosyjskiej 1905—7 r. W. I. L e n i n podkreśla, że pokazała ona „jak d ziałają rozm aite klasy narodu rosyjsk iego. Przed rokiem 1905 w ielu zdaw ało się, że ca ły naród dąży jed nak ow o do w oln ości i p ragn ie jedn akow ej w oln ości; przynajm niej olbrzym ia w ięk szo ść nie m iała żadnego w yraźnego pojęcia o tym , że różne klasy narodu rosyjsk iego różnie u stosun kow ują się do w a lk i o w oln ość i że dom agają się one n iejed n ak ow ej w o l­ ności. R ew olucja rozw iała m głę. W końcu 1905 roku, a p otem rów n ież i w czasie P ierw szej i D rugiej D um y w y stą p iły w s z y s t k i e k la sy sp o łeczeń stw a rosyj­ skiego. P okazały one sw e oblicze w działaniu , u jaw n iły , jak ie są ich rzeczyw iste dążenia, o co m ogą w a lczyć i jak siln ie, u porczyw ie, en ergiczn ie są one w stan ie w a lczy ć“ 4 P rzeb ieg rew olu cji 1905— 7 r. w P olsce p otw ierdza w całej p ełn i słu szn ość oceny Lenina. W toku rew olu cji jaśn iej niż k ied y k o lw iek dotąd w y k ry sta lizo w a ł się układ sił k la so w y ch i p olityczn ych w K rólestw ie. P olsk ie m asy lud ow e, cierpiące p od w ój­ ny u cisk — sp ołeczn y i narodow y — ty m lepiej m ogły sp raw d zić w ogniu praktyki rew olu cyjn ej program y i h asła p oszczególn ych klas i partii. R ew olu cja 1905— 7 r. w K rólestw ie P olsk im była częścią sk ład ow ą burżuazyjnodem okratycznej rew olu cji rosyjsk iej. Stąd treść i zadania stojące przed n ią oraz tak tyk a poszczególn ych partii będą zbliżone do rosyjskich. N a przełom ie X IX і X X w iek u R osja, a z n ią i K rólestw o P olsk ie w chodzą w okres im perializm u. W. I. L en in zaliczał K ró lestw o P olsk ie do najbardziej roz­ w in ięty ch okręgów C esarstw a. K ap italizm w roln ictw ie na ziem iach polskich , jak i w całym C esarstw ie, rozw ijał się drogą pruską, w w yn ik u czego w K rólestw ie za ch ow ały się olbrzym ie p rzeżytk i feu d aln e. M ajątki obszarnicze, k ościeln e i in n e po­ siad ały w r. 1907 w sw oim w ład an iu 44,56°/o całej ziem i K r ó le stw a 2, a m ając, w p rzeciw ień stw ie do gosp odarstw ch łop skich , m ożliw ości stosow an ia n aw ozów sztucznych, m aszyn rolniczych, w prow ad zan ia m elioracji — p ow ięk szały przez to sw ą p rzew agę ekonom iczną nad gosp odarstw am i chłopskim i. Do uzależnien ia znacznej części gosp odarstw ch łop skich p rzyczyniało się rów nież posiadanie przez ob szarn ików praw a w łasn o ści serw itu tó w (prawo korzystania z serw itu tów posiadało 335 171 gosp od arstw chłopskich na około 500 000 istn ieją ­ cych) 3. Ta feu dalna d w u w łasn ość b yła źródłem cią głych zatarg.ć*w m iędzy w sią * A rtyk u ł oparty n a m ateriałach b. guberni w arszaw sk iej. 1 W. L e n i n , D zieła w y b r a n e t. I, W arszaw a 1949, s. 683. 2 U. S z u s t e r , R e w o lu c ja 1905— 1907 w Polsce, W arszaw a 1950, s. 7. 3 S z u s t e r , op. cit., s. 10. CARAT I KLASY POSIADAJĄCE W W ALCE-Z REWOLUCJĄ i dw orem . Chłopi, zw łaszcza m ałoroln i i średniorolni, w alczy li o zachow an ie ser­ w itu tów , gdyż sta n o w iły on e n iejed n ok rotn ie p o d staw ow e źródło utrzym ania ich ostatniej krow y czy konia. O bszarnicy zaś, w zam ian za n isk ie odszkodow ania, sta­ rali się pozbaw ić w ieś praw a użytk ow an ia łąk, p a stw isk , w od opojów . Tą drogą obszarnicy p ozb aw ili do r. 1902 p raw serw itu to w y ch 62,5% gospod arstw ch łop­ s k ic h 4. Sp raw a serw itu tó w to głó w n y p u n k t zapaln y w a lk i m ięd zy w sią a dw orem , toteż w a lk i agrarn e chłop ów p rzyb rały u nas głó w n ie form ę w a lk i o serw itu ty. P om im o istn iejący ch p rzeżytk ów feud alnych, do k tórych obok obszarniczej w ła ­ sn ości ziem i i serw itu tó w zaliczy ć trzeba posyłki, odrobki, w ieś polsk a b y ła pod w zględ em rozw oju k apitalizm u w roln ictw ie dalej p osu n ięta od rosyjsk iej, co w y ra ­ żało się m iędzy in n ym i w w ięk szym jej rozw arstw ien iu . W K rólestw ie P olsk im g o ­ spodarstw a ch łop sk ie poniżej 2 ha stan ow ią w r. 1907 — 24,8% ogólnej liczb y g o ­ spodarstw , zajm ują zaś tylk o 2,5% ogólnej p ow ierzch n i ziem i; 64% gospodarstw poniżej 5 ha zajm ow ało 16,2% z ie m i5. P ow ażn e zn aczen ie n a w si p osiad ały także gospodarstw a, k u łack ie (pow yżej 20 mórg), które sta n o w iły w r. 1904 — 10,4% g o ­ sp odarstw , zajm ują 32,9% ziem i chłopskiej S zczególnie w ysok a była w K ró lestw ie liczba p roletariatu (1 536 305) i p ółp roletariatu (1363 695) r o ln e g o 7, szukającego zatru dn ienia częściow o w przem yśle, częś­ ciow o na em igracji; znaczna zaś jego część p racow ała w gosp odarstw ach ob szarniczych i k ułackich. Zarobki robotn ik ów w K rólestw ie b yły dużo n iższe od analogicznych zarobków w krajach E uropy Z a ch o d n iej8, a tak że n iższe od r o sy jsk ic h 9. R obotnicy b yli n ie ­ ludzko trak tow an i przez ob szarników i ekonom ów , m ieszk ali w n iezw y k le ciężkich w aru nk ach (...truncated)


This is a preview of a remote PDF: http://czashum.hist.pl/media//files/Przeglad_Historyczny/Przeglad_Historyczny-r1955-t46-n1_2/Przeglad_Historyczny-r1955-t46-n1_2-s138-183/Przeglad_Historyczny-r1955-t46-n1_2-s138-183.pdf

Jan Molenda. Carat i klasy posiadające w walce z rewolucją 1905-1907 roku na wsi polskiej, Przegląd Historyczny, 1955, Tom 46, Numer 1-2,