Di Nûçegihaniya Kurdî De Pirsgirêkên Zimanî

Bingöl Üniversitesi Yaşayan Diller Enstitüsü Dergisi, Aug 2018

Kurte Ziman ji bo civatê amureke ragihandinê ye. Lewma lazim e ku ziman bo jihevfemkirina ferdên civakê, bibe xwediyê standardekê. Ev standardîzasyon jî bi lihevkirina navend û saziyên ku perwerdehiyê bi wî zimanî dikin û bi wî zimanî weşanê dikin, pêk tê. Ev çend sal in ku bi zimanê Zazakî û bi zimanê Kurmancî, ku di Grûba Zimanên Kurdî de ne, li welatê me di zanîngehan de perwerdehî tê dayîn û di radyo û televîzyonan de weşan tê kirin. Lewma divê ku meriv dîroka nivîsîn û weşangeriya van zimanan bide ber çav û wan tecrûbeyên dîrokî piştguh neke û wisa çareseriyê ji pirsgirêkên van zimanan re bibîne. Ev xebata han ji du beşên sereke pêk tê. Beşa pêşîn, bi awakî gelemperî qala rewşa dîroka weşangeriya Kurdî û zimanê weşangeriya wê demê dike. Di beşa duduyan de jî li ser pirsgirêkên zimanî yên nûçegîhanî û weşangeriya îroyîn hatiye sekinîn û ev pirsgirêk û pêşniyazên çareseriyên wan, di bin pênc madeyan de hatine komkirin. Peyvên Sereke: Nûçegîhanî, Weşangerî, Kurdî, Çapemeniya Kurdî, Zimanê Nûçegîhaniyê Özet Dil toplumlar için bir iletişim aracıdır. Bundan dolayı toplum fertlerinin birbirlerini anlamaları için de dilin belli bir standarda sahip olması gerekiyor. Bu ise bu dilde eğitim veren ve yayın yapan kurum ve merkezlerin konsensüsü ile mümkündür. Bu birkaç yıldır ülkemizde Kürdi Diller Grubunda yer alan Zazakî ve Kurmanci dillerinde üniversite eğitimi verilmekte ve radyo ve televizyon yayıncılığı yapılmaktadır. Söz konusu dil grubunun yazılı geçmişi ve basın tarihi göz önünde bulundurularak ve bu alandaki tecrübeler de ıskalamadan bu dillerdeki yayın ve habercilik sorunlarına çözüm aranabilinir. Bu çalışma iki ana bölümden oluşmaktadır. İlk bölüm geçmişten günümüze bu dillerdeki yazılı literatürü konu alarak yayıncılık dilini irdelemektedir. İkinci bölümde ise bu dillerde günümüzde yapılan haber ve yayıncılık sorunları ele alınarak, beş madde altında toplanmış olan bu sorunlara çözüm önerileri sunulmaktadır. Anahtar Kelimeler: Habercilik, Yayıncılık, Kürtçe, Kürt Basını, Habercilik Dili

A PDF file should load here. If you do not see its contents the file may be temporarily unavailable at the journal website or you do not have a PDF plug-in installed and enabled in your browser.

Alternatively, you can download the file locally and open with any standalone PDF reader:

http://dergipark.gov.tr/download/article-file/220229

Di Nûçegihaniya Kurdî De Pirsgirêkên Zimanî

Di N??egihaniya Kurd? De Pirsgir?k?n Ziman? (K?rt?e Habercilikte Dil Sorunlar?) Nevzat EM?NO?LU 0 1 0 O?g?rt. Go?r. Mus? Alparslan U?niversitesi, Fen Edebiyat Faku?ltesi Ku?rt Dili ve Edebiyat? Bo?lu?mu? 1 Peyve?n Sereke: Nu?c?egi?hani? , Wes?angeri?, Kurdi?, C?apemeniya Kurdi?, Zimane? Nu?c?egi?haniye? Ziman ji bo civat? amureke ragihandin? ye. Lewma lazim e ku ziman bo jihevfemkirina ferd?n civak?, bibe xwediy? standardek?. Ev standard?zasyon j? bi lihevkirina navend ? saziy?n ku perwerdehiy? bi w? ziman? dikin ? bi w? ziman? we?an? dikin, p?k t?. Ev ?end sal in ku bi ziman? Zazak? ? bi ziman? Kurmanc?, ku di Gr?ba Ziman?n Kurd? de ne, li welat? me di zan?ngehan de perwerdeh? t? day?n ? di radyo ? telev?zyonan de we?an t? kirin. Lewma div? ku meriv d?roka niv?s?n ? we?angeriya van zimanan bide ber ?av ? wan tecr?bey?n d?rok? pi?tguh neke ? wisa ?areseriy? ji pirsgir?k?n van zimanan re bib?ne. Ev xebata han ji du be??n sereke p?k t?. Be?a p???n, bi awak? gelemper? qala rew?a d?roka we?angeriya Kurd? ? ziman? we?angeriya w? dem? dike. Di be?a duduyan de j? li ser pirsgir?k?n ziman? y?n n??eg?han? ? we?angeriya ?roy?n hatiye sekin?n ? ev pirsgir?k ? p??niyaz?n ?areseriy?n wan, di bin p?nc madeyan de hatine komkirin. Kurte ?zet Dil toplumlar i?in bir ileti?im arac?d?r. Bundan dolay? toplum fertlerinin birbirlerini anlamalar? i?in de dilin belli bir standarda sahip olmas? gerekiyor. Bu ise bu dilde e?itim veren ve yay?n yapan kurum ve merkezlerin konsens?s? ile m?mk?nd?r. Bu birka? y?ld?r ?lkemizde K?rdi Diller Grubunda yer alan Zazak? ve Kurmanci dillerinde ?niversite e?itimi verilmekte ve radyo ve televizyon yay?nc?l??? yap?lmaktad?r. S?z konusu dil grubunun yaz?l? ge?mi?i ve bas?n tarihi g?z ?n?nde bulundurularak ve bu alandaki tecr?beler de ?skalamadan bu dillerdeki yay?n ve habercilik sorunlar?na ??z?m aranabilinir. Bu ?al??ma iki ana b?l?mden olu?maktad?r. ?lk b?l?m ge?mi?ten g?n?m?ze bu dillerdeki yaz?l? literat?r? konu alarak yay?nc?l?k dilini irdelemektedir. ?kinci b?l?mde ise bu dillerde g?n?m?zde yap?lan haber ve yay?nc?l?k sorunlar? ele al?narak, be? madde alt?nda toplanm?? olan bu sorunlara ??z?m ?nerileri sunulmaktad?r. Anahtar Kelimeler: Habercilik, Yay?nc?l?k, K?rt?e, K?rt Bas?n?, Habercilik Dili 1. Destp?k Ji bo ziman salixek standart tune ye. L? d?sa j? piraniya zimanzanan p?naseyeke wiha hevpar dikin ? dib?jin ku ziman bi maneya xwe ya her? berfireh ? her? diyar, am?r ? wasitayek ragihandin? ye. Ragihandina zan?n, fikir, tecr?be ? hwd. bi wasiteya ziman p?k t?. Ziman rehma zeviya fikr ? raman? ye; ji bo raman? axa ??b?n ? ge?b?n? ye. Ziman? zikmak? ji merivan re mal ? star e. Meriv di v? mal? de dij? ? ?exsiyet qezenc dike. Ziman fikr ? raman? ji ferd?b?b? derdixe ? dike mal? civat?. Lewma ne ti?tek? xer?b e ku cudahiya fikr? dibe sebeb? cudahiya ziman?. Loma lazime ku mirov n?qa? ? devjeniy?n ziman? y?n li welat? me j? li ser v? esas? binirx?ne, anal?z bike.2 Ez dixwazim derbar? ziman? Kurd? de - ku em d? li ser pirsgir?k?n w? y?n n??eg?haniy? bisekinin - ?end gotinan bib?jim ? wisa dest bi p??k??iya xebata xwe bikim. 2. Ziman? Kurd? Ji Do Heta ?ro Ziman? Kurd? ziman? duduyan e li welat? me ? ziman? ?aran e3 di c?han? de ji h?la pirb?na mens?b?n xwe ve. Tar?xa berhem?n niv?sk? y?n di v? ziman? de, ku di gr?ba H?nt-Ewr?pa de c?h digire, digih?je beriya hatina ?slam?. Em van mel?mat?n han ji berhema bi nav? ??ewqul Musteham F? mar?fet? Rum?zulEqlam? h?n dibin. Ev berhem j? di sala 856?n M?lad? de ji aliy? alimek? Keldan? y? bi nav? ?bn? Wah?iyya ve ? di dewra Emewiy?n Endulus? de hatiye niv?s?n ? ji sultan? w? dem? re hatiye p??k??kirin. Ev zimanzan? han behsa sih pirt?k?n 2 D. Mehmet Do?an, Do?an B?y?k T?rk?e S?zl?k, P?nar Yay?nlar?, ?stanbul, 2008, r. VII. 3 Roger Lescot / Celadet Ali Bedirxan, K?rt?e Gramer, Avesta Yay?nlar?, ?stanbul 2012, r. 3 Kurd? dike ? dib?je ku Kurdan bi alfabeyeke xweser ev behrem niv?s?ne.4 L? ev pirt?k?n han heta niha h? nehatine d?tin?. Berhem?n niv?sk? y?n ku cara ewil bi Kurd? hatine niv?s?n ? hatine heta roja me ya ?roy?n, y?n dewra destp?ka ?slam? ne. Kurdan pi?t? ku ?slam qeb?l kirin, jiyana wan a civak? ? s?yas? de guher?n ??dibe. Her wisa di ?and ? edebiyata wan da j? p??ketineke n? p?k t?. Mamostey? Un?vers?teya Harvard a Amer?qay? ? pispor? ziman ? medeniyet?n Rojhilata N?z Prof. Dr. Merhard ?zady y? ku li ser Kurdan dixebitiye ? di v? derbar? de pirt?keke gir?ng j? niv?siye, di derheq v? serdema ku teqabul? ser? destp?ka Musulmanb?na Kurdan dike de wiha dib?je ?Di v? serdema akt?f a tar?xa Kurd de, pi?t? dewra hilwe??n? ya s? sed sal? ya ku di bin r?vebiriy?n navend? y?n Sasaniy?n ?ran? ? ?mparatoriya B?zans? de derbasb?y?, di sedsal?n 7an ? 9an de h?za wan a ku ji n? ve ??nb?y? ? hakimiyeta wan a di siyaset? de, mohra xwe l? dixe. Ev p??ketin di navber?n sedsal?n 10an ? 12an de derdikeve asta her? bilind ? bi awayek? mafdar wek ?Sedsal?n ?slam? y?n Kurd? dihate bi navkirin. Hakimiyeta Kurdan a siyas? bi saya ko?ber?ya z?de ? feth?n esker?, (...truncated)


This is a preview of a remote PDF: http://dergipark.gov.tr/download/article-file/220229

Nevzat EMİNOĞLU. Di Nûçegihaniya Kurdî De Pirsgirêkên Zimanî, Bingöl Üniversitesi Yaşayan Diller Enstitüsü Dergisi, pp. 166-174, Volume 1, Issue 1,